Like a rolling stone

Κλείνοντας μία δεκαετία από την πρώτη φορά που άναψα πίπα. Ήταν μία άφιλτρη Salvatella ιταλικής προέλευσης. 1/2 bent billiard, μπορντώ, με αρκετό βερνίκι και την κλασική ψύκτρα σφηνωμένη στο tenon. Κάποιος αρωματικός του κώλου. Άναψα με συμβατικό zippo, σχεδόν καρβουνιάζοντας το rim. Ήταν ευχάριστη εμπειρία. Ακολούθησαν πολλές δοκιμές. Διάφορα χαρμάνια σε διάφορες πίπες. Από τη μικρή άφιλτρη με την ψύκτρα, σε πίπες με υγροπαγίδα ή με φίλτρα, εξάρια και εννιάρια, μπάλσα, άνθρακα, χάρτινα και meerschaum, για να καταλήξω σε συμβατικές πίπες (αυτές που συνήθως αποκαλούμε "άφιλτρες", ενώ ο υπόλοιπος κόσμος αποκαλεί "πίπες"). Από fancy γούστα σε πίπες, θαυμάζοντας το εξεζητημένο, για να φτάσω στο σημείο να εκτιμώ τελικά ένα καλά εκτελεσμένο κλασικό σχέδιο. Οι περίοδοι απόλυτου αφορισμού είναι συνήθως προαπαιτούμενο για να έρθει μία κάποια ισορροπία. Οπότε, από το "ό,τι λάχει" πέρασα γρήγορα στο "μόνο κλασικές ίσιες πίπες με VAs χωρίς casing" (κάτι όχι απόλυτα αληθές, μιας και όλοι οι καπνοί έχουν κάποιο casing, όπως έμαθα στην πορεία). Αργότερα, κάνοντας ένα βήμα πίσω, είδα την εικόνα λίγο πιο ολοκληρωμένα και αρκετά πιο καθαρά. Γνώρισα καλύτερα τους Ιταλούς και εκτίμησα τα σχέδιά τους, τα οποία συχνά έχουν τόσο σκέρτσο όσο ακριβώς χρειάζεται. Και αυτό είναι κάτι που απαιτεί τέχνη και μαστοριά. Έψαξα λίγο περισσότερο τους Μεγάλους Δανούς (και δεν αναφέρομαι σε ράτσα σκύλων) και πήρα μία μικρή γεύση από το "άλλο" κλασικό σχέδιο. Διότι καλοί οι Εγγλέζοι, αλλά 70 χρόνια ιστορίας δεν είναι και λίγα.

Σε γενικές γραμμές, είμαι πλέον σε θέση να ξεφεύγω, έστω κατά περιπτώσεις, από τη μονομανία μου. Κοιτάζοντας τα racks και το μικρό κελάρι μου, βλέπω μία ικανοποιητική ποικιλία πλέον. Επί της ουσίας, μία κατάσταση που τείνει συνεχώς στην ισορροπία. Όπως σε κάθε πραγματική κατάσταση, η ευθεία είναι ασυμπτωτική.

Καλή χρονιά, παίδες.

SIP

Μέρες που είναι...

Είπα να χτυπήσω ένα δωράκι. Επιτέλους, ένα shape 30 με standard stem. Έρχεται να κάνει παρέα στα τρία churchwarden αδερφάκια του. Σε αρκετά καλή κατάσταση και σε σχετικά καλή τιμή από το ebay (η φωτογραφία είναι του πωλητή). Έχει και τις στάμπες τις για περηφάνεια. Τώρα, αναμονή μέχρι να φτάσει. Άντε και καλή μου χρονιά. 

Ταχύς χρωματισμός meerschaum

Παλιότερα, είχα μια μικρή πίπα από meerschaum. Αλλά είχα σοβαρά προβλήματα υπομονής. Περίμενα να δω αυτόν τον περιβόητο χρωματισμό, αλλά αυτός παίρνει χρόνο. Ψάχνοντας, λοιπόν, βρήκα μερικά σχετικά posts στο blog του "Olefatt Guy". Ρίξτε μια ματιά στο Olefattblogg: http://olefattguy.blogspot.com/search?q=meerschaum

Το δοκίμασα 1-2 φορές και όντως δουλεύει. Δυστυχώς δεν έχω φωτογραφίες (η πίπα δεν είναι πλέον στην κατοχή μου). Όσοι είναι ανυπόμονοι, μπορούν να πειραματιστούν. 

Δανέζικα μπιλιάρδα

Γενικά, η δανέζικη παράδοση έχει συνδεθεί με τις ελεύθερες φόρμες σε αντίθεση με τα κλασικά αγγλικά σχέδια. Αν το καλοσκεφτεί κανείς, όμως, η mid range δανέζικη πίπα του 40, με πρωτεργάτη τον Poul Nielsen, ήταν σε μεγάλο βαθμό μία προσπάθεια πλήρωσης του κενού προσφοράς σε αγγλικές πίπες. Κοιτάζοντας τα σχέδια των καταλόγων της δεκαετίας του 1950, θα δει κανείς πολλές παραλλαγές του billiard, αλλά και άλλες, καθαρά εγγλέζικες φόρμες. Στην παρακάτω φωτογραφία φαίνονται τρία τέτοια παραδείγματα. Η πίπα με το κεράτινο επιστόμιο φέρει την παλαιότερη στάμπα της Stanwell (με πεζά, καλλιγραφικά γράμματα) και είναι κατασκευασμένη την περίοδο 1942-1948 (πριν αρχίσει να σταμπάρεται στις πίπες το regd no 969-48). Το shape number είναι το 211. Λογικά η παραγωγή του δεν πρέπει να συνεχίζει το 1950. Το 2 υποδηλώνει τη σειρά και το 11 υποδηλώνει το σχέδιο. Το shape 11 σύμφωνα με τους παλαιότερους καταλόγους στους οποίους έχω πρόσβαση αντιστοιχεί σε τρία σχέδια: ένα zulu-like (αρχές του '50) και δύο σχέδια του Sixten Ivarsson: ένα bent billiard με oval shank και ένα pot (κατά καιρούς για κάποια σχέδια σταματούσε η παραγωγή και έτσι το shape number μπορεί να αντιστοιχεί σε διαφορετικά σχέδια, ανάλογα με την εποχή κατασκευής της πίπας). Πέρα από αυτό, δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ του stamping-grading που βλέπω σε αυτήν την πίπα (211 Old Briar) και αυτού που χρησιμοποιείτο στις αρχές του '50 (όπου το 2 στην αρχή της στάμπας αντιστοιχεί στη σειρά De Luxe). Μιλάμε, λοιπόν, για μία πίπα που φτιάχτηκε στα πρώτα χρόνια λειτουργίας της φίρμας. Η μαύρη πίπα είναι μεταγενέστερη και κατασκευάστηκε μετά το 1970: Stanwell regd no 969-48 silhouette, shape 52. Το 52 είναι από τα πιο όμορφα, πιο "εγγλέζικα" μπιλιάρδα που έχω δει ποτέ. Και η μεσαία είναι επίσης το 52 (handmade), αλλά μεταγενέστερη της silhouette, αφού δεν φέρει το registration number. Αυτά τα τρία billiards δείχνουν κατά κάποιον τρόπο μία πορεία 40 ετών. Μέσα σε αυτά τα χρόνια, τα οποία αποτελούν τη χρυσή εποχή της Stanwell κατά τη γνώμη μου, οι δανέζικες φόρμες κυριάρχησαν, αλλά τα billiards δεν έπαψαν ποτέ να είναι άκρως ελκυστικά, παραδοσιακά και άριστα φτιαγμένα. 

Από τα μέσα του 50 και μετά, μπορεί κανείς να διακρίνει την έναρξη μιας μεταβατικής περιόδου, όπου στα παραδοσιακά εγγλέζικα σχέδια, προστίθενται στοιχεία, τα οποία σήμερα χαρακτηρίζουμε δανέζικα. Η συνεργασία Ivarsson-Nielsen αποδείχθηκε εξαιρετικά αποδοτική και αποτέλεσε τις βάσεις για την επιτυχία της εταιρείας τα επόμενα χρόνια. Αλλά πολύ σημαντικό στοιχείο της επιτυχίας αυτής ήταν το ότι η φίρμα απέκτησε χαρακτήρα. Το δανέζικο σχέδιο έγινε ευρύτερα γνωστό, αφού πλέον είχε μπει στη βιομηχανική παραγωγή και αποτελούσε κομμάτι της mid range αγοράς. Τελικά, οι δανέζικες ελεύθερες φόρμες επικράτησαν στους καταλόγους και τα εγγλέζικα παραδοσιακά σχέδια υποχώρησαν στο παρασκήνιο της παραγωγής της εταιρείας. Πλέον, κάθε φορά που φέρνουμε στο μυαλό μας τη Stanwell ή τη δανέζικη σχολή γενικότερα, φανταζόμαστε freehands, acorns, horns κλπ.Αν κοιτάξουμε την παρακάτω φωτογραφία, θα δούμε στο πάνω μέρος το shape 40, το οποίο θα μπορούσε κανείς να αποκαλέσει lumberman with a danish twist.Αυστηρό saddle και oval shank, με το μπωλ να προδίδει τη δανέζικη καταγωγή της.Λίγο παρακάτω θα δει κανείς δύο σχέδια του Tom Eltang από τη σειρά Brass Band. To 190, ένα billiard με diamond shank και το 177, ένα πειραγμένο lumberman στα όρια του nosewrmer. H πλάτυνση του shank είναι εκτός παραδοσιακών ορίων και το ύψος του μπωλ αρκετά χαμηλό, ώστε να διαφέρει από το κλασικό του billiard. Και αν κοιτάξει κανείς το 99, ακριβώς κάτω από τις Brass Band, θα δει το περίεργο saddle του επιστομίου, σε ένα κατά τα άλλα απόλυτα κλασικό lovat. Όλα αυτά τα σχέδια κατά τη γνώμη μου είναι πειραγμένες κλασικές φόρμες. Και πρέπει να έχει κανείς υπόψιν ότι για να πειράξει κανείς κλασικές φόρμες και το αποτέλεσμα να είναι ενδιαφέρον, οφείλει πρώτον να σέβεται και να γνωρίζει καλά το παραδοσιακό σχέδιο και δεύτερον να έχει ταλέντο, εμπειρία και φαντασία. Διότι, όπως πολλές φορές έχουμε δει, χωρίς αυτές τις δύο προϋποθέσεις προκύπτουν artisan-εκτρώματα. Αυτές οι πειραγμένες κλασικές φόρμες αντικατοπτρίζουν την άποψη των Δανών τεχνιτών για την αγγλική παράδοση. Και η λέξη "άποψη" είναι πολύ καλά διαλεγμένη εδώ. Δεν μιλάμε για γούστο ή πρόχειρη γνώμη. Μιλάμε για μελέτη, βαθιά γνώση και, εν τέλει, άποψη διαμορφωμένη σταδιακά μέσα από εντατική σπουδή. Είναι αυτή η εποχή που η Stanwell πλέον έχει χαρακτήρα. Και οι τεχνίτες της έχουν ήδη διαμορφώσει προσωπικό ύφος τόσο ξεχωριστό, ώστε να έχουν την αυτοπεποίθηση να δημιουργήσουν καινούριες φόρμες, αλλά να παρουσιάσουν την προσωπική τους οπτική για την παράδοση της πίπας. Βρισκόμαστε στην καρδιά της χρυσής εποχής της φίρμας. Αλλά όπως μπορεί να δει κανείς, οι δεσμοί με την παράδοση είναι ισχυρότατοι. 

Το ζήτημα δεν είναι η Stanwell. Μέσω αυτής της εταιρείας, απλά, έχω τη δυνατότητα να προσεγγίσω τη δανέζικη σχολή. Το ζήτημα είναι τα παραγνωρισμένα δανέζικα μπιλιάρδα. Δεν μπορεί φυσικά κανείς να ισχυριστεί πατρότητα. Οι Άγγλοι είναι σαφώς παλαιότεροι στο εν λόγω πεδίο. Αλλά οφείλω να παραδεχτώ δύο πράγματα. Πρώτον, οι δανέζικες πινελιές στις κλασικές φόρμες έχουν προστεθεί με γνώση και σεβασμό προς την παράδοση. Και δεύτερο και κυριότερο, οι Δανοί ξέρουν να σχεδιάζουν καταπληκτικά billiards. 

Το παράδοξο

Ένα από τα πρώτα ίσως πράγματα που παγιώνει ένας νέος καπνιστής είναι η ιεράρχηση λεία - αμμοβολής - ρουστίκ. Η σκέψη είναι απλή: αν ένα block έχει καλό grain χωρίς σημάδια, θα γίνει λεία πίπα. Αν έχει αξιοπρεπές grain με λίγα επιφανειακά σημάδια, θα γίνει αμμοβολής. Αν τα σημάδια είναι βαθύτερα και το grain σχετικά αδιάφορο, θα γίνει ρουστίκ. Σε κάθε κατηγορία, φυσικά, υπάρχουν και άλλες λεπτομέρειες που αφορούν πχ στη βαφή και στον στόκο. Για παράδειγμα, θεωρείται ότι οι λείες πίπες με στοκαρισμένα σημάδια βάφονται με πιο σκούρα χρώματα. 

Τα πράγματα είναι λιγότερο προφανή απ' όσο φαίνονται. Πρώτα απ' όλα, ένας πολύ γνωστός αντι-μύθος είναι ότι η αμμοβολή ή το ρουστίκ απαιτούν πολύ περισσότερο χρόνο από το λείο φινίρισμα. Αυτό δεν ισχύει σε κάποιες περιπτώσεις. Μία λεία πίπα για να έχει τη σωστή υφή, πρέπει να τριφτεί με διαδοχικά λεπτότερα γυαλόχαρτα και αυτό απαιτεί υπομονή και χρόνο. Εντούτοις, η αμμοβολή (και ειδικά όταν είναι λεπτομερής) μπορεί όντως να πάρει πολύ χρόνο για να γίνει (αν δείτε πχ τα βιντεάκια του Senatorov στο youtube θα καταλάβετε τι εννοώ).

Πέρα από αυτό, μία ευρέως διαδεδομένη άποψη είναι ότι το ρουστίκ είναι ένα σκάλισμα της πίπας στα κατώτερα blocks, μόνο και μόνο για να μην πεταχτούν και να πουληθούν. Δηλαδή όταν παίρνεις μία ρουστίκ πίπα, παίρνεις κάτι από τον πάτο της παραγωγής; Με οικονομικούς όρους, αυτό μέσες-άκρες ισχύει. Αλλά υπάρχουν ρουστίκ και ρουστίκ. Είχα την τύχη να αποκτήσω αρκετά από τα ιταλικά ρουστίκ και μπορώ να πω ότι μόνο άσχημα δεν είναι. Το κάθε ένα με ιδιαίτερο χαρακτήρα και αρκετές ώρες δουλειάς, τόσο για το φινίρισμα per se, όσο και για την ανάπτυξη της τεχνικής. Επίσης, οι συγκεκριμένες πίπες έχουν άριστη καπνιστική απόδοση στην πλειονότητά τους.

Συμπερασματικά, λοιπόν, όντως ισχύει η ιεράρχηση λεία - αμμοβολής - ρουστίκ, αλλά κατά τη γνώμη μου μόνο στο ζήτημα της τιμής της πίπας. Κατά περιπτώσεις, ίσως ισχύει και αναφορικά με την απόδοσή της. Αλλά η απόδοση είναι ένα αρκετά περίπλοκο ζήτημα, το οποίο ακόμα δεν μπορώ να αποκωδικοποιήσω. Έχω συναντήσει  πίπες, που αν και πληρούν όλες τις προδιαγραφές για ένα τέλειο κάπνισμα, δεν καπνίζουν καλά. Αντίθετα, έχω συναντήσει και άλλες που φαίνονται άχρηστες από πολλές απόψεις και καπνίζουν καλά (αν και αυτές αποτελούν συνήθως εξαιρέσεις). Οπότε, με την απόδοση δεν μπορώ ακόμα να βγάλω άκρη και κάθε φορά που αγοράζω μία καινούρια πίπα διατηρώ έναν μικρό φόβο για το τι χούγια μπορεί να έχει το ξύλο της.

Ας επανέλθουμε στην ιεράρχηση. Αυτή έχει λόγο να συμβαίνει: τη σπανιότητα του καθαρού ξύλου με straight grain χωρίς σημάδια. Είναι δύσκολο να το πετύχεις, όπως παραδέχονται γενικά διάφοροι τεχνίτες. Και οι συλλέκτες έχουν τη βίδα τους. Τους αρέσει να έχουν κάτι σπάνιο (και αυτό είναι κάτι που κατανοώ και δεν περιγελώ σε καμία περίπτωση). Αλλά αυτό το γεγονός δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι μία αμμοβολή ή ένα rustication είναι υποδεέστερο από ένα λείο φινίρισμα. Εκτός και αν για την ιεράρχηση αυτή βασιστείς μόνο σε ένα κριτήριο. Για την ιστορία πάντως, το καλύτερο κάπνισμα το έχω κάνει με μία Ardor Meteora.

SIP

D.