Γενικώς, όταν κάποιος μου λέει με επιτακτικό τόνο τι να κάνω, αναπτύσσω αντισώματα. Μπορείς να το πεις και εφηβικό κουσούρι. Ακόμα και τώρα που δεν είμαι έφηβος, μπορεί να έχω αλλάξει λίγο όσον αφορά στις αντιδράσεις μου, αλλά η ενόχληση παραμένει στην ίδια ακριβώς ένταση και είναι αντανακλαστική. Φαίνεται ο νεοφλοιός δεν προλαβαίνει να αναλάβει δράση.
Το θέμα μας είναι πολύ συγκεκριμένο. Οι φανατικοί αντικαπνιστές. Καταρχάς, καθείς έχει δικαίωμα να μην καπνίζει, να μην πίνει αλκοόλ ή καφέ, να μην τρώει τηγανητά κλπ κλπ. Αλλά κανείς δεν έχει δικαίωμα να μου λέει τι να κάνω. Δε θα ανάψω την πίπα μου σε χώρο που δεν επιτρέπεται. Είμαι δεινός καπνιστής, αλλά εκνευρίστηκα όταν κάποιος μου ζήτησε φωτιά σε ένα νοσοκομείο και, ενώ προσφέρθηκα να του χαρίσω τον αναπτήρα μου (έναν bic, προφανώς για να μην τον ακολουθήσω μέχρι έξω για να ανάψει), εκείνος πήρε τον αναπτήρα, άναψε το τσιγάρο του (μέσα στο νοσοκομείο) και μου τον έδωσε αμέσως πίσω. Θα προσπαθήσω, επίσης, να μην ενοχλήσω τους υπόλοιπους με τον καπνό μου. Αλλά ο φανατικός αντικαπνιστής μου τη δίνει. Προσέξτε τώρα. Ο αντικαπνιστής είναι ένας άνθρωπος θέσει κατά του καπνίσματος. Ο φανατικός αντικαπνιστής είναι ένας ενοχλητικός, συμπλεγματικός ιεροκύηκας. Είναι εκείνος που σου πιπιλάει το μυαλό για τις βλαβερές επιπτώσεις, δίνοντάς σου συνεχώς copies από papers σχετικών με τον καρκίνο και τις καρδιοπάθειες. Και αφού σου έχει πρήξει τα φρύδια, περιμένει να απολογηθείς.
Κάποια στιγμή αποφάσισα να μελετήσω το φαινόμενο, ώστε να καταλάβω για ποιον λόγο το κάνουν αυτό. Το συμπέρασμα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Ο κλασικός φανατικός αντικαπνιστής δεν το κάνει γιατί πραγματικά υποστηρίζει τη μακροζωία και την καλή υγεία ως αξίες. Τρέχει όλη την ημέρα, τροφοδοτώντας με σχολαστική εμμονή το άγχος του, τρώει σκατά (γενετικώς τροποποιημένα ή μη τρόφιμα, άγνωστης προέλευσης και κάθε άλλο παρά "φυσικά"), ζει σε κλουβί, σκέφτεται το περιβάλλον 2-3 λεπτά την εβδομάδα και γενικώς συμβαδίζει με τον "σύγχρονο" τρόπο ζωής. Επίσης, ο κλασικός φανατικός αντικαπνιστής δεν το κάνει γιατί σε αγαπάει πολύ και τρελαίνεται στη σκέψη ότι μπορεί να πάθεις κάτι. Και αυτό διότι συνήθως ο τύπος αυτός είναι συνάδελφος, απλός γνωστός ή, τέλος πάντων, κάποιος που δεν έχει στενή σχέση μαζί σου. Εν ολίγοις, καρφί δεν του καίγεται για την υγεία σου. Από τις δύο παραπάνω διαπιστώσεις, μπορούμε εύκολα να κατανοήσουμε ότι το επιχείρημά του δεν αφορά στην ουσία του πράγματος.
Το συμπέρασμα, λοιπόν, είναι το εξής:
Ο κλασικός φανατικός αντικαπνιστής σου ζαλίζει τον έρωτα για έναν πολύ απλό λόγο: δεν εγκρίνει τη συμπεριφορά σου.
Άρα από τον όρο "κλασικός φανατικός αντικαπνιστής" τον κύριο ρόλο τον παίζει η δεύτερη λέξη. Η λέξη "φανατικός". Το ζήτημα ήταν πιο απλό απ' ότι νόμιζα. Είναι συμπεριφορά που συναντάμε συχνά. Κάποιος που δε σε ξέρει καλά και δεν είναι φίλος σου, έχοντας μία και μοναδική και απολύτως στεγανή άποψη, νομίζει ότι έχει το δικαίωμα να σου πει τι να κάνεις, καθ' ότι έχει παραμυθιαστεί ότι γνωρίζει την απόλυτη αλήθεια. Ίσως, όπως λέει και ο φίλος μου ο Churchwarden, η ατάκα του Lecter να είναι ορθή:
"Ιδανικά, οι αγενείς θα φαγώνονταν".
Αλλά αυτό δεν μπορούμε να το κάνουμε για δύο λόγους. Ο πρώτος, που είναι και ουσιαστικός, είναι ότι ζούμε (ευτυχώς) σε μία κοινωνία που διέπεται από νόμους και οι νόμοι αυτοί προστατεύουν την ανθρώπινη ζωή. Ο δεύτερος, όμως, είναι η κοινωνική δομή. Το ψευδεπικρατές δέον. Ο κλασικός φανατικός αντικαπνιστής θαρρεί πως μπορεί να σε κοιτάζει αφ' υψηλού, διότι το δικαίωμα αυτό του το έχει δώσει ο όχλος. Η διαδικασία μάθησης είναι πολύ απλή στην περίπτωσή του. Μαθαίνουμε και υιοθετούμε ό,τι επιδοκιμάζεται και απορρίπτουμε τα υπόλοιπα. Αν σκεφτεί κανείς το πόσο επισφαλής είναι η θέση της οιασδήποτε αξίας κατά την εκάστοτε ιστορική περίοδο, θα καταλάβει το γελοίον του πράγματος. Οι μεταβολές στις προτιμήσεις του όχλου είναι δυνατόν να παρομοιαστούν με τις κινήσεις των μεδουσών. Ο μηχανισμός των μεταβολών εξηγείται καταπληκτικά από ένα οικολογικό-εξελικτικό μοντέλο του John Maynard Smith (αν θυμάμαι καλά) με περιστέρια και γεράκια.
Και για να τελειώνουμε, ιδού η γνώμη μου, διόλου ταπεινή:
Κανείς δεν έχει δικαίωμα να χαλάσει τη στιγμή της ευδαιμονίας ενός καπνιστή πίπας. Και όσο για τις καλοπροαίρετες συμβουλές σας, φανατικοί αντικαπνιστές, κρατήστε τις για τον εαυτό σας. Αλλιώς, όταν ένας κώνωψ ξαναζουζουνίσει πλησίον του ωτός μου, θα πιάσω το φλιτ.
Και ενώ σκέπτομαι περί συνθέσεως επιλόγου, προκύπτει η ανάκληση ενός ποιήματος του Boris Vian. Αυτός τα λέει καλύτερα:
Το θέμα μας είναι πολύ συγκεκριμένο. Οι φανατικοί αντικαπνιστές. Καταρχάς, καθείς έχει δικαίωμα να μην καπνίζει, να μην πίνει αλκοόλ ή καφέ, να μην τρώει τηγανητά κλπ κλπ. Αλλά κανείς δεν έχει δικαίωμα να μου λέει τι να κάνω. Δε θα ανάψω την πίπα μου σε χώρο που δεν επιτρέπεται. Είμαι δεινός καπνιστής, αλλά εκνευρίστηκα όταν κάποιος μου ζήτησε φωτιά σε ένα νοσοκομείο και, ενώ προσφέρθηκα να του χαρίσω τον αναπτήρα μου (έναν bic, προφανώς για να μην τον ακολουθήσω μέχρι έξω για να ανάψει), εκείνος πήρε τον αναπτήρα, άναψε το τσιγάρο του (μέσα στο νοσοκομείο) και μου τον έδωσε αμέσως πίσω. Θα προσπαθήσω, επίσης, να μην ενοχλήσω τους υπόλοιπους με τον καπνό μου. Αλλά ο φανατικός αντικαπνιστής μου τη δίνει. Προσέξτε τώρα. Ο αντικαπνιστής είναι ένας άνθρωπος θέσει κατά του καπνίσματος. Ο φανατικός αντικαπνιστής είναι ένας ενοχλητικός, συμπλεγματικός ιεροκύηκας. Είναι εκείνος που σου πιπιλάει το μυαλό για τις βλαβερές επιπτώσεις, δίνοντάς σου συνεχώς copies από papers σχετικών με τον καρκίνο και τις καρδιοπάθειες. Και αφού σου έχει πρήξει τα φρύδια, περιμένει να απολογηθείς.
Κάποια στιγμή αποφάσισα να μελετήσω το φαινόμενο, ώστε να καταλάβω για ποιον λόγο το κάνουν αυτό. Το συμπέρασμα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Ο κλασικός φανατικός αντικαπνιστής δεν το κάνει γιατί πραγματικά υποστηρίζει τη μακροζωία και την καλή υγεία ως αξίες. Τρέχει όλη την ημέρα, τροφοδοτώντας με σχολαστική εμμονή το άγχος του, τρώει σκατά (γενετικώς τροποποιημένα ή μη τρόφιμα, άγνωστης προέλευσης και κάθε άλλο παρά "φυσικά"), ζει σε κλουβί, σκέφτεται το περιβάλλον 2-3 λεπτά την εβδομάδα και γενικώς συμβαδίζει με τον "σύγχρονο" τρόπο ζωής. Επίσης, ο κλασικός φανατικός αντικαπνιστής δεν το κάνει γιατί σε αγαπάει πολύ και τρελαίνεται στη σκέψη ότι μπορεί να πάθεις κάτι. Και αυτό διότι συνήθως ο τύπος αυτός είναι συνάδελφος, απλός γνωστός ή, τέλος πάντων, κάποιος που δεν έχει στενή σχέση μαζί σου. Εν ολίγοις, καρφί δεν του καίγεται για την υγεία σου. Από τις δύο παραπάνω διαπιστώσεις, μπορούμε εύκολα να κατανοήσουμε ότι το επιχείρημά του δεν αφορά στην ουσία του πράγματος.
Το συμπέρασμα, λοιπόν, είναι το εξής:
Ο κλασικός φανατικός αντικαπνιστής σου ζαλίζει τον έρωτα για έναν πολύ απλό λόγο: δεν εγκρίνει τη συμπεριφορά σου.
Άρα από τον όρο "κλασικός φανατικός αντικαπνιστής" τον κύριο ρόλο τον παίζει η δεύτερη λέξη. Η λέξη "φανατικός". Το ζήτημα ήταν πιο απλό απ' ότι νόμιζα. Είναι συμπεριφορά που συναντάμε συχνά. Κάποιος που δε σε ξέρει καλά και δεν είναι φίλος σου, έχοντας μία και μοναδική και απολύτως στεγανή άποψη, νομίζει ότι έχει το δικαίωμα να σου πει τι να κάνεις, καθ' ότι έχει παραμυθιαστεί ότι γνωρίζει την απόλυτη αλήθεια. Ίσως, όπως λέει και ο φίλος μου ο Churchwarden, η ατάκα του Lecter να είναι ορθή:
"Ιδανικά, οι αγενείς θα φαγώνονταν".
Αλλά αυτό δεν μπορούμε να το κάνουμε για δύο λόγους. Ο πρώτος, που είναι και ουσιαστικός, είναι ότι ζούμε (ευτυχώς) σε μία κοινωνία που διέπεται από νόμους και οι νόμοι αυτοί προστατεύουν την ανθρώπινη ζωή. Ο δεύτερος, όμως, είναι η κοινωνική δομή. Το ψευδεπικρατές δέον. Ο κλασικός φανατικός αντικαπνιστής θαρρεί πως μπορεί να σε κοιτάζει αφ' υψηλού, διότι το δικαίωμα αυτό του το έχει δώσει ο όχλος. Η διαδικασία μάθησης είναι πολύ απλή στην περίπτωσή του. Μαθαίνουμε και υιοθετούμε ό,τι επιδοκιμάζεται και απορρίπτουμε τα υπόλοιπα. Αν σκεφτεί κανείς το πόσο επισφαλής είναι η θέση της οιασδήποτε αξίας κατά την εκάστοτε ιστορική περίοδο, θα καταλάβει το γελοίον του πράγματος. Οι μεταβολές στις προτιμήσεις του όχλου είναι δυνατόν να παρομοιαστούν με τις κινήσεις των μεδουσών. Ο μηχανισμός των μεταβολών εξηγείται καταπληκτικά από ένα οικολογικό-εξελικτικό μοντέλο του John Maynard Smith (αν θυμάμαι καλά) με περιστέρια και γεράκια.
Και για να τελειώνουμε, ιδού η γνώμη μου, διόλου ταπεινή:
Κανείς δεν έχει δικαίωμα να χαλάσει τη στιγμή της ευδαιμονίας ενός καπνιστή πίπας. Και όσο για τις καλοπροαίρετες συμβουλές σας, φανατικοί αντικαπνιστές, κρατήστε τις για τον εαυτό σας. Αλλιώς, όταν ένας κώνωψ ξαναζουζουνίσει πλησίον του ωτός μου, θα πιάσω το φλιτ.
Και ενώ σκέπτομαι περί συνθέσεως επιλόγου, προκύπτει η ανάκληση ενός ποιήματος του Boris Vian. Αυτός τα λέει καλύτερα:
Έχουνε όλα ειπωθεί εκατό φορές
Και μάλιστα καλύτερ' από μένα
Αν λοιπόν γράφω στίχους
Είναι γιατί μ'αρέσει
Είναι γιατί μ'αρέσει
Είναι γιατί μ'αρέσει
Να μπαίνω στο ρουθούνι σας
Και μάλιστα καλύτερ' από μένα
Αν λοιπόν γράφω στίχους
Είναι γιατί μ'αρέσει
Είναι γιατί μ'αρέσει
Είναι γιατί μ'αρέσει
Να μπαίνω στο ρουθούνι σας
(Μετάφραση Φωστιέρη-Νιάρχου)
Smoke in peace, briar-brothers
3 σχόλια:
Συμφωνώ εν μέρει με το σχόλιο, θα ήθελα να προσθέσω όμως ότι κανείς δεν είναι υποχρεομένος να αναπνέει σε κλειστό χώρο τον καπνό που καπνίζω, διότι έτσι γίνεται και αυτός παθητικός καπνιστής. Μην το ξεχνάμε. Μπορεί κάποιος να έχει συνήθειες βλαβερές για τον εαυτό του, αρκεί οι συνήθειες αυτές να μη βλάπτουν τους άλλους.
Πολύ σωστή επισήμανση η της περί ευνομούμενης πολιτείας. Για να καταλάβουμε, όμως, τον Lecter, ας θυμηθούμε τον Νομπελίστα:
"Μια νομοθεσία εντελώς άχρηστη για τις εξουσίες θα 'τανε αληθινή σωτηρία"
ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
Θα τρελαθουμε τελειως:
Στα bar και στα καφέ; Δηλαδή στους κατ' εξοχήν δημόσιους χώρους συναναστροφής και κοινωνικότητας; Δηλαδή εκεί όπου καθένας προσέρχεται με τη διαφορετικότητά του;
Θα απαγορεύσουν το κρασί στα εστιατόρια; Και η χοληστερίνη είναι κίνδυνος - θάνατος για την υγεία. Οπως και τα τριγλικερίδια. Θα απαγορευτούν οι τούρτες, η μους σοκολά, η σαντιγί, και το κόκκινο κρέας;
Είναι σαν να απαγορεύεται στο σινεμά η προβολή της ταινίας αλλά να επιτρέπεται το ποπ-κορν
Δημοσίευση σχολίου